برآورد ترکیب پذیریها و اثرات ژن در لاین های زودرس ذرت در تراکم های مختلف بوته به روش تلاقی لاین × تستر

مشخص نمودن ترکیب پذیری ها و اجزای واریانس ژنتیکی یکی از مهمترین مراحل در برنامه به نژادی لاین های اینبرد ذرت است. برای این منظور، نتاج حاصل از تلاقی 22 لاین زودرس ذرت دانه ای با دو تستر تجاری زودرس k1263/1 و k2816 در دو تراکم بالا (110 هزار بوته در هکتار) و تراکم معمولی (75 هزار بوته در هکتار) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی مشهد در سال 1380 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل، اختلاف معنی دار بین هیبریدها را برای کلیه صفات مورد بررسی در دو شرایط نشان داد. اختلاف معنی دار بین لاین ها برای همه صفات اندازه گیری شده در هر دو تراکم و در مورد تسترها برای ارتفاع گیاه، تعداد روز تا ظهور کاکل، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی، تعداد دانه در ردیف و تعداد ردیف دانه در بلال در تراکم بالا و ارتفاع گیاه، تعداد روز تا ظهور کاکل، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی، عمق دانه، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه در بلال و عملکرد دانه در تراکم معمولی مبین وجود نقش اثرات افزایشی ژنی در کنترل صفات مذکور بود. میانگین مربعات لاین × تستر نیز برای صفات ارتفاع گیاه، تعداد روز تا ظهور کاکل، تعداد کل برگ، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی، عمق دانه، تعداد دانه در ردیف و وزن 300 دانه در تراکم بالا و ارتفاع گیاه، عمق دانه، تعداد ردیف دانه در بلال در تراکم نرمال معنی دار برآورد گردید که حاکی از نقش اثر غالبیت در کنترل این صفات بود. برآورد نسبت بیانگر اهمیت بیشتر واریانس غیر افزایشی نسبت به واریانس افزایشی در کنترل صفات ارتفاع گیاه، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، روز تا ظهور کاکل و تعداد دانه در ردیف در تراکم بالا و ارتفاع گیاه، عمق دانه، تعداد دانه در ردیف و ردیف دانه در بلال در تراکم نرمال بود، در حالیکه برای سایر صفات در هر دو تراکم واریانس افزایشی نقش مهمتری نسبت به واریانس غیر افزایشی نشان داد. این وضعیت نشان دهندة تغییر بیان ژن کنترل کنندة صفات مذکور تحت شرایط مختلف است. بین ترکیب پذیری عمومی لاین ها و تسترها و ترکیب پذیری خصوصی تلاقی های گوناگون اختلاف معنی دار مشاهده شد. جهت غربال لاین ها برای مرحلة بعدی خویش آمیزی، لاین های l6، l9، l20، l42 و l45 که در هر دو تراکم و یا حداقل در تراکم بالا عملکرد بالایی داشتند و همچنین برای اکثر صفات مؤثر بر عملکرد ترکیب پذیری عمومی معنی دار مطلوبی داشتند، انتخاب گردیدند.